Phản địa đàng (từ tiếng Hy Lạp cổ đại δυσ- "xấu" và τόπος - "địa điểm"; tiếng Anh:
dystopia, còn có cách gọi khác là
cacotopia[1] hoặc
phản utopia) là một cộng đồng hoặc xã hội không ai muốn hoặc đáng sợ, khủng khiếp. Đó là một từ trái nghĩa của
utopia, một thuật ngữ được đặt ra bởi
Sir Thomas More và được coi là tiêu đề của
tác phẩm nổi tiếng nhất của ông, xuất bản năm 1516, một tác phẩm thiết kế một xã hội lý tưởng với tội phạm, bạo lực và nghèo đói luôn ở mức thấp nhất.Phản địa đàng được biết đến bởi các yếu tố như
vô nhân đạo,
[2] chính phủ
bạo chúa,
thảm họa môi trường,
[3] hoặc các đặc điểm khác liên quan đến sự suy đồi những giá trị tốt đẹp của xã hội. Xã hội phản địa đàng xuất hiện trong nhiều tác phẩm giả tưởng và tác phẩm nghệ thuật, đặc biệt là trong các câu chuyện kể về tương lai. Một số ví dụ nổi tiếng nhất là
Thế giới mới tươi đẹp[q 1] của
Aldous Huxley (1932),
Một chín tám tư (1949) của
George Orwell, và
Fahrenheit 451 (1953) của
Ray Bradbury . Xã hội phản địa đàng xuất hiện trong nhiều thể loại tiểu thuyết và thường được sử dụng để cảnh tỉnh
nhân loại chú ý đến xã hội,
môi trường, chính trị, kinh tế, tôn giáo, tâm lý học,
đạo đức, khoa học hoặc
công nghệ . Một số tác giả sử dụng thuật ngữ này để ám chỉ một số xã hội hiện tại, nhiều trong số đó, hoặc đã từng là các quốc gia hoặc xã hội
toàn trị trong tình trạng khủng hoảng. Một số học giả, chẳng hạn như
Gregory Claeys và
Lyman Tower Sargent, tạo ra sự khác biệt nhất định giữa các từ đồng nghĩa điển hình của phản địa đàng. Ví dụ, Claeys và Sargent định nghĩa literary dystopia là xã hội tưởng tượng tồi tệ hơn so với xã hội mà tác giả viết, trong khi
phản utopia đóng vai trò như những lời chỉ trích chống lại các khái niệm về xã hội utopia.
[4] Trong tác phẩm Dystopia: A Natural History, Claeys đưa ra một cách tiếp cận lịch sử cho những định nghĩa này.
[5] Ở đây, định nghĩa bắt nguồn từ những phản ứng đầu tiên đối với
Cách mạng Pháp . Thường là phản
chủ nghĩa tập thể được nhấn mạnh, với việc bổ sung các chủ đề khác về sự nguy hiểm của khoa học và công nghệ, về sự bất bình đẳng xã hội, của chế độ độc tài, của chiến tranh hạt nhân.